КАФЕДРАНИНГ ИЛМИЙ МУАММОСИ
“Турли патологик ҳолатлар ривожланишида патогенетик механизмларни ўзгартириш асослари ва фармакотерапиянинг оптимал жадвалини қайта ишлаб чиқиш”.
Давлат қайд рақами: 01.070070
Машғулотни номлаш
Клиник -експериментал кузатувларда 12 бармоқ ичак яра касаллиги бор беморларни Ҳеличобачтер пилори ассоцияциясида меъда шиллиғини агрессив-прогрессив факторларни ўзгариши асосларини ўрганиш ва компетент эффектини ва давонинг иккинчи чизиғИ жадвали билан бу факторларни ўзаро муносабатини баҳолаш.
ИЛМИЙ ИШНИНГ ҚИСҚАЧА ЁЗМА БАЁНИ
Яра касаллиги гастродуоденал соханинг ҳимоя қилиш имконияти билан агрессив факторлар ўртасида мувозанатни бузилиши натижасида ривожланувчи, сурункали рецидивланувчи касаллик ҳисобланади. Охирги йилларда турғунлиги билан характерланиб баъзи бир мамлакатларда эса яра касаллиги билан оғриш камайишига мойиллик бўлиб бу касаллик давосининг клиник амалиётига янги усулларни кириб келиши сабабдир. Чу билан яра касаллиги асорати сони (қон кетиши, перфорация, стеноз) этарлича юқори даражада сақланмоқда. Ярадан қон кетиши бўйича давога мухтожлар сони эса ҳаттоки бир қанчага ошди. Яра касаллиги бор беморларни даволашда рецидивини ва асоратини олдини олиш нафақат тиббиёт балки ижтимоий муаммони ўз ичига олади. Яра касаллигида танлов терапия- ярани муаффақиятли даволаб, касаллик рецидивини қайтариб, асорат ривожланишидан узоқлаштирувчи – бу Ҳеличобачтер пйлорй инфексияси эрадикациясидир. Диагностиканинг ва Ҳеличобактер пйлорй инфексияси давосида замонавий йўли Маастрих шахрида ўтқазилган ҳалқаро барча хужжатар бўйича кенгашда тасдиқловчи тиббиёт талабларига жавоб берилди.
Адабиёт маълумотлари анализи шуни кўрсатадики ҳозирги вақтда амалий жихатдан илмий кузатувлар ҳимоя факторларига иккинчи қатор терапия компонентлари ва схемасини таъсирини ўрганиш ва асосий мавжуд бўлган ишлар микробли ва кислотапептик агрессив факторга бу схемани таъсирини ўрганишга бағишланган.
Ҳозиги вақтгача Ҳеличобачтер пйиорй ҳисобига ярани бўлмаслиги ёки аксинча саволи очиқ қолмоқда. Улсерогенезни бошқа патогенетик механизмига антихеликобактериал терапияни таъсирига саволи тўлиқ ўрганилмаган.
Ҳозирги вақтда бу муаммоларни бартараф этиш учун уч йўл кўзда тутилади:
Микроорганизмни ажратиб олиш ва уни антибиотикларга сезгирлигини аниқлаш.
Даволаш даврини узайтириш.
Терапиянинг захира жадвалидан ва антихеликобактериал активликка эга антибиотиклардан фойдаланиш.
Олдинги иккитаси яъни антибиотикларга сезгирлигини аниқлаш қиммат муолажа бўлгани билан боғлиқ ҳолда амалий мавжуд эмас, даволаш муддатини чўзиш эса салбий эффектларини сонини сезиларли ошишига олиб келади. Бартараф этишнинг учинчи йўли қолмоқда-даволашнинг янги схемасини ишлаб чиқиш ёки антихеликобактер активликка эга янги антибиотикларни топиш ва фойдаланиш.
Баён этилганлардан келиб чиққан ҳолда ва яра касаллигида фойдаланилган даволаш схемасининг иккинчи линиясининг кенг истиқболини ҳисобга олиб компонентлар таъсирини ва иккинчи линия терапиясини схемасини агрессив-протектив факторларни гастродуоденал соха шиллиқ қаватига яра касаллигида ўзаро муносабатини ўрганиш мақсадга мувофиқ деб ўйлашди.
Яра касаллигида даволашнинг иккинчи линияси препаратлари шиллиқ қават баръери ҳолатига фармакодинамик таъсир йўналиши турлича. Омепразол, метронидазол, фуразолидон пасайтиради, де-нол стимуллайди, тетрасиклин ва амоксицилин эса шиллиқ қават баръерига таъсир қилмайди. Чиллиқ қават баръери синтези омепразол, де-нол, амоксицилин, тетрасиклин билан квадритерапияда стимулирланади ва омепразол, амоксицилин, тетрасиклин билан учлик терапияда ўзгармайди ва омепразол, де-нол, тетрасиклин ва метронидазол билан квадритерапия ва омепразол, амоксицилин ва фуразолидон билан учлик терапияда тушади.
Омепразол, метронидазол ва фуразолидон қабул қилганда шиллиқ қават синтези пасайиши сабабларидан бири уларнинг монооксигеназа системаси ферментига, НО шаклланиш системасига ингибирловчи эффекти ва меъда шиллиқ қават тўқимасида липидлар пероксидация ҳолатига стимулирловчи таъсири ҳисобланади. Ситоҳимоя механизмларини патогенетик коррексияси режасида де-нолни қабул қилиш эффектли ҳисобланиб, амоксицилин ва тетрасиклин бу механизмларга таъсир қилмайди. Омепразол, амоксицилин, де-нол ва тетрасиклин билан квадритерапия ва учлик терапия омепразол, амоксицилин, тетрасиклин қабул қилганда препаратларни ситопротексия механизмига мусбат фармакодинамик ўзаро муносабати аддитиве синергизм кўринишида кечади. Омепразол, де-нол, тетрасиклин, метронидазол билан квадритерапия ва омепразол, амоксицилин, фуразолидон билан учлик терапия ситопротексия механизмини пасайтиради бу омепразол,метронидазол ва фуразолидонни ингибирловчи фармакодинамик эффектини потенсирланиши билан изохланади.
Ҳеличобачтер ассоцирланган яра касаллигини иккинчи қаторнинг квадритерапияси стандарт схемаси омепразол, амоксицилин, тетрасиклин, де-нол билан ва омепразол, де-нол, тетрасиклин, метранидазол билан даволашда клиник симптомларига ва Ҳ.пйлорй эрадикацияси сонига ҳир хил таъсир қилади. Чунингдек омепразол, де-нол, амоксициллин, тетрасиклин билан квадритерапия шиллиқ қават ҳимоя баръери синтези механизми бузилишларига ва регенерация процессига кўпро эффектив таъсир қилиб 12 бармоқ ичак яра касали бор беморларни ярасини юқори тезликда чандиқлашишига олиб келади.
Якубов А.В., Рахматуллаева Г.К., Парпибаева Д.А., Худойберганова Н.Х., Азимова М.М. “Индометацинли гастропатияда меъда шиллиқ тўқимаси регенерация жараёнларига баъзи протон помпаси ингибиторлари, цитопротекторлар ва уларнинг комбинациялари самарадорлигини қиёсий баҳолаш”. ТТА ахборотномаси 2020йил. №6. 104-106 бет.
Зуфаров П.С., Якубов А.В., Арипджанова Ш.С., Саидова Ш.А., Мусаева Л.Ж. “Ревматоид артритли беморларда гастропатияни даволашда омепразол самарадорлигини қиёсий бахолаш”. Science and practice: Implementation to modern society. Manchester. Great Britan. 25-28 Desember, 2020. № 3(39). P.1331-1340.
Зуфаров П.С., Акбарова Д.С., Пулатова Д.Б. Абдусаматова Д.ЗАрипджанова Ш.С., Пулатова Н.И. “Ингаляцион глюкокортикостероид қабул қилаётган сурункали ўпка обструктив касаллиги бор беморларда остеопороз профилактикаси ва даволаш учун кальций ва витамин Д3 сақловчи препаратлар самарадорлигини бахолаш”. Scientific Collection «InterConf», №(41): with the Proceedings of the 7 th International Scientific and Practical Conference «Scientific Horizon in The Context of Social Crises» (February 6-8, 2021). Tokyo, Japan: 2021. Р.807-811.
